‘waar komt die herontdekking van armoede en bestaanszekerheid als maatschappelijke thema’s plots vandaan?
Welnu, eerst was er de coronacrisis en toen werden we in 2022 geconfronteerd met stijgende energie- en supermarktprijzen als gevolg van de Russische invasie in Oekraïne. Daardoor voelden ineens ook bredere middengroepen de hete adem van de bestaansonzekerheid in hun nek. Veel Nederlanders beseften: onverwachte gebeurtenissen in het leven kunnen leiden tot een grote terugval in het inkomen.
Je zou er hoopvol van worden en denken: nu armoede in dit hartstikke gave landje weer de aandacht geniet, lukt het ons ook om onze opvattingen over armoede te updaten. Nou, dat valt me vies tegen.
Zo gaf ik eind 2022 een lezing aan studenten sociaal werk. In een uur vertelde ik ze hoe hardnekkige denkbeelden over arme mensen in onze samenleving armoede in stand houden. Na de lezing kwam een student geïrriteerd naar me toe. Zij had het als uitwonende student ook niet al te breed, vertelde ze, maar ze wist gewoon ‘de tering naar de nering te zetten’. Arme mensen moesten het gat in hun hand maar dichtnaaien. Ik moest niet doen alsof het allemaal zo zielig was.
Tja. Tien jaar geleden moest je als arm persoon maar een bijbaantje als afwasser nemen, nu mag je lekker de tering naar de nering zetten. Je zou deze twee visies op armoede kunnen bestempelen als jeugdige naïviteit. Toch raakten de twee studenten met hun opmerkingen de kern van de gangbare opvattingen over armoede.
Armoede begint inderdaad altijd bij een gebrek aan geld. Wanneer je dusdanig weinig geld hebt dat je niet langer in basisbehoeften (zoals eten of een woning) kunt voorzien, leef je onder de zogenoemde ‘armoedegrens’. En leef je daaronder, dan krijg je een betreurenswaardig plekje in de armoedestatistieken.
De studenten hadden dus een punt; een gebrek aan geld kun je op twee manieren oplossen. Je kunt ervoor zorgen dat er aan de inkomenszijde wat bij komt, zoals de student met het bijbaantje deed. Of je kunt ervoor zorgen dat er aan de uitgavenzijde wat afgaat, zoals de tering-naar-de-nering-student deed. In die zin waren hun visies niet zo naïef.
Ik wil maar zeggen: de twee studenten met hun focus op inkomsten en uitgaven raakten slechts indirect aan het verstrekkende probleem dat armoede is. Ze begrepen de oppervlakte van armoede, maar misten de diepte.
En dat lijkt me ontzettend problematisch. Want de kans is groot dat ze op een dag aan de knoppen van onze samenleving draaien. Als hun beeld van armoede de norm is, dan kan je er donder op zeggen dat er fout gedraaid zal worden. Met alle desastreuze gevolgen van dien.’
…..
De ‘begripskloof’ dicht je niet met geld
Deel uitmaken van de dominante groep hoogopgeleiden mét articulatiemacht is niet vrijblijvend. Het betekent dat wij het maatschappelijke debat aansturen, aan de knoppen (gaan) draaien in de beleidswereld, het bedrijfsleven of de media, dat we politiek actiever zijn dan de gemiddelde Nederlander én over de middelen beschikken om beleid en samenleving in een voor ons gunstige richting te duwen. Onze positie brengt verantwoordelijkheid met zich mee.
Er is veel dat we kunnen doen ter bestrijding van armoede en ongelijkheid. En toegegeven, er gebeurt ook heel veel. Toch blijken veel interventies hun doel voorbij te schieten: ze hebben ongewenste bijeffecten en bieden geen oplossingen voor structurele problemen. Ik ben er stellig over: dit heeft alles te maken met de begripskloof.
Daarnaast zijn diegenen die het probleem denken te kunnen oplossen bijna nooit degenen die het probleem ondergaan. Er is volgens mij geen enkel domein waar zoveel wordt gepraat ‘over de mensen zonder de mensen’. Mensen in armoede hebben slechts zelden articulatiemacht.
Hoe we naar de samenleving kijken alvorens we aan de knoppen draaien, of laten draaien, is van groot belang. Willen we een structureel beter armoedebeleid en een andere kijk op de zogenaamde ‘onderkant’ van de maatschappelijke ladder, dan zullen hoogopgeleiden met een goede sociaal-economische positie vooral eerst naar zichzelf moeten kijken.
Maar kunnen zij vanuit hun dominante positie wel het goede doen voor burgers die onderaan de maatschappelijke ladder bungelen? Onderzoek toont aan dat we in een steeds eenzijdiger wereld zijn komen te leven: ons kent ons, en ons zoekt ons op. De leefwerelden van mensen met geld en mensen die in armoede leven zijn de laatste tien jaar alleen maar verder uit elkaar komen te liggen. Niet geheel verrassend: de groep mensen met de hoogste 20 procent van de inkomens verlaat het minst de eigen bubbel.
Dus wel de macht over mensen, maar niet het zicht op mensen.
Effectieve armoedebestrijding
Ik durf met zekerheid te zeggen dat we armoede veel effectiever kunnen bestrijden als we de begripskloof dichten.
De nood is hoog, want armoede knaagt aan onze samenleving. Armoede ondermijnt het recht op een behoorlijke levensstandaard, het recht op gezondheid, het recht op huisvesting, het recht op onderwijs, het recht op arbeid én het recht op volwaardige deelname aan de samenleving.
Daarom zeg ik: als we het écht over armoede willen hebben, zullen we het vooral moeten hebben over mensen met geld. Anders zal de vraag naar wat armoede nou écht is gesteld blijven worden. Alle studentenbijbaantjes en periodes waarin de tering naar de nering moest worden gezet ten spijt.
ILouise85 on
Vreemd dat er altijd wordt gedaan alsof iedere student wel veel geld zal hebben en uit een rijke familie komt. Dat is allang niet meer zo (gelukkig).
Veel studenten zijn nog net even wat armer dan de gemiddelde mens in armoede, omdat ze ook nog een studie moeten betalen, reiskosten en weinig tijd hebben voor werk, omdat ze al fulltime uren draaien, vanwege hun studie. Daarnaast zijn veel toeslagen en potjes niet bedoeld voor studenten, dus ook daar kunnen ze geen aanspraak op maken (bijvoorbeeld huurtoeslag).
Een sociale huurwoning is ook niet te vinden, omdat je je pas op je 18e mag inschrijven en er een wachtlijst is van 10-15 jaar, dus ook daar kunnen ze geen gebruik van maken.
Ook in dit artikel wordt weer gedaan alsof die student niet arm kan zijn, terwijl er een grote kans is dat het wel degelijk zo is, en waarschijnlijk nog een stuk armer dan de armoedegrens.
Antique-Special8023 on
>Toch blijken veel interventies hun doel voorbij te schieten: ze hebben ongewenste bijeffecten en bieden geen oplossingen voor structurele problemen. Ik ben er stellig over: dit heeft alles te maken met de begripskloof.
Leuk verhaal verder maar het doel is ook niet om daadwerkelijk de problemen op te lossen, het doel is om de illusie te wekken dat er iets aan gedaan wordt.
De mensen in Nederland die het bovengemiddeld goed hebben kunnen dit alleen omdat er ook een groep mensen is het slechter dan gemiddeld heeft. Niemand die boven de streep leeft wil daadwerkelijk een herverdeling want dan zouden ze er op achteruit gaan en dus is het belangrijk voor om armoede in stand te houden.
3 Comments
‘waar komt die herontdekking van armoede en bestaanszekerheid als maatschappelijke thema’s plots vandaan?
Welnu, eerst was er de coronacrisis en toen werden we in 2022 geconfronteerd met stijgende energie- en supermarktprijzen als gevolg van de Russische invasie in Oekraïne. Daardoor voelden ineens ook bredere middengroepen de hete adem van de bestaansonzekerheid in hun nek. Veel Nederlanders beseften: onverwachte gebeurtenissen in het leven kunnen leiden tot een grote terugval in het inkomen.
Je zou er hoopvol van worden en denken: nu armoede in dit hartstikke gave landje weer de aandacht geniet, lukt het ons ook om onze opvattingen over armoede te updaten. Nou, dat valt me vies tegen.
Zo gaf ik eind 2022 een lezing aan studenten sociaal werk. In een uur vertelde ik ze hoe hardnekkige denkbeelden over arme mensen in onze samenleving armoede in stand houden. Na de lezing kwam een student geïrriteerd naar me toe. Zij had het als uitwonende student ook niet al te breed, vertelde ze, maar ze wist gewoon ‘de tering naar de nering te zetten’. Arme mensen moesten het gat in hun hand maar dichtnaaien. Ik moest niet doen alsof het allemaal zo zielig was.
Tja. Tien jaar geleden moest je als arm persoon maar een bijbaantje als afwasser nemen, nu mag je lekker de tering naar de nering zetten. Je zou deze twee visies op armoede kunnen bestempelen als jeugdige naïviteit. Toch raakten de twee studenten met hun opmerkingen de kern van de gangbare opvattingen over armoede.
Armoede begint inderdaad altijd bij een gebrek aan geld. Wanneer je dusdanig weinig geld hebt dat je niet langer in basisbehoeften (zoals eten of een woning) kunt voorzien, leef je onder de zogenoemde ‘armoedegrens’. En leef je daaronder, dan krijg je een betreurenswaardig plekje in de armoedestatistieken.
De studenten hadden dus een punt; een gebrek aan geld kun je op twee manieren oplossen. Je kunt ervoor zorgen dat er aan de inkomenszijde wat bij komt, zoals de student met het bijbaantje deed. Of je kunt ervoor zorgen dat er aan de uitgavenzijde wat afgaat, zoals de tering-naar-de-nering-student deed. In die zin waren hun visies niet zo naïef.
Ik wil maar zeggen: de twee studenten met hun focus op inkomsten en uitgaven raakten slechts indirect aan het verstrekkende probleem dat armoede is. Ze begrepen de oppervlakte van armoede, maar misten de diepte.
En dat lijkt me ontzettend problematisch. Want de kans is groot dat ze op een dag aan de knoppen van onze samenleving draaien. Als hun beeld van armoede de norm is, dan kan je er donder op zeggen dat er fout gedraaid zal worden. Met alle desastreuze gevolgen van dien.’
…..
De ‘begripskloof’ dicht je niet met geld
Deel uitmaken van de dominante groep hoogopgeleiden mét articulatiemacht is niet vrijblijvend. Het betekent dat wij het maatschappelijke debat aansturen, aan de knoppen (gaan) draaien in de beleidswereld, het bedrijfsleven of de media, dat we politiek actiever zijn dan de gemiddelde Nederlander én over de middelen beschikken om beleid en samenleving in een voor ons gunstige richting te duwen. Onze positie brengt verantwoordelijkheid met zich mee.
Er is veel dat we kunnen doen ter bestrijding van armoede en ongelijkheid. En toegegeven, er gebeurt ook heel veel. Toch blijken veel interventies hun doel voorbij te schieten: ze hebben ongewenste bijeffecten en bieden geen oplossingen voor structurele problemen. Ik ben er stellig over: dit heeft alles te maken met de begripskloof.
Daarnaast zijn diegenen die het probleem denken te kunnen oplossen bijna nooit degenen die het probleem ondergaan. Er is volgens mij geen enkel domein waar zoveel wordt gepraat ‘over de mensen zonder de mensen’. Mensen in armoede hebben slechts zelden articulatiemacht.
Hoe we naar de samenleving kijken alvorens we aan de knoppen draaien, of laten draaien, is van groot belang. Willen we een structureel beter armoedebeleid en een andere kijk op de zogenaamde ‘onderkant’ van de maatschappelijke ladder, dan zullen hoogopgeleiden met een goede sociaal-economische positie vooral eerst naar zichzelf moeten kijken.
Maar kunnen zij vanuit hun dominante positie wel het goede doen voor burgers die onderaan de maatschappelijke ladder bungelen? Onderzoek toont aan dat we in een steeds eenzijdiger wereld zijn komen te leven: ons kent ons, en ons zoekt ons op. De leefwerelden van mensen met geld en mensen die in armoede leven zijn de laatste tien jaar alleen maar verder uit elkaar komen te liggen. Niet geheel verrassend: de groep mensen met de hoogste 20 procent van de inkomens verlaat het minst de eigen bubbel.
Dus wel de macht over mensen, maar niet het zicht op mensen.
Effectieve armoedebestrijding
Ik durf met zekerheid te zeggen dat we armoede veel effectiever kunnen bestrijden als we de begripskloof dichten.
De nood is hoog, want armoede knaagt aan onze samenleving. Armoede ondermijnt het recht op een behoorlijke levensstandaard, het recht op gezondheid, het recht op huisvesting, het recht op onderwijs, het recht op arbeid én het recht op volwaardige deelname aan de samenleving.
Daarom zeg ik: als we het écht over armoede willen hebben, zullen we het vooral moeten hebben over mensen met geld. Anders zal de vraag naar wat armoede nou écht is gesteld blijven worden. Alle studentenbijbaantjes en periodes waarin de tering naar de nering moest worden gezet ten spijt.
Vreemd dat er altijd wordt gedaan alsof iedere student wel veel geld zal hebben en uit een rijke familie komt. Dat is allang niet meer zo (gelukkig).
Veel studenten zijn nog net even wat armer dan de gemiddelde mens in armoede, omdat ze ook nog een studie moeten betalen, reiskosten en weinig tijd hebben voor werk, omdat ze al fulltime uren draaien, vanwege hun studie. Daarnaast zijn veel toeslagen en potjes niet bedoeld voor studenten, dus ook daar kunnen ze geen aanspraak op maken (bijvoorbeeld huurtoeslag).
Een sociale huurwoning is ook niet te vinden, omdat je je pas op je 18e mag inschrijven en er een wachtlijst is van 10-15 jaar, dus ook daar kunnen ze geen gebruik van maken.
Ook in dit artikel wordt weer gedaan alsof die student niet arm kan zijn, terwijl er een grote kans is dat het wel degelijk zo is, en waarschijnlijk nog een stuk armer dan de armoedegrens.
>Toch blijken veel interventies hun doel voorbij te schieten: ze hebben ongewenste bijeffecten en bieden geen oplossingen voor structurele problemen. Ik ben er stellig over: dit heeft alles te maken met de begripskloof.
Leuk verhaal verder maar het doel is ook niet om daadwerkelijk de problemen op te lossen, het doel is om de illusie te wekken dat er iets aan gedaan wordt.
De mensen in Nederland die het bovengemiddeld goed hebben kunnen dit alleen omdat er ook een groep mensen is het slechter dan gemiddeld heeft. Niemand die boven de streep leeft wil daadwerkelijk een herverdeling want dan zouden ze er op achteruit gaan en dus is het belangrijk voor om armoede in stand te houden.